روش های تزریق انسولین:
اثر انسولین فقط از راه وصل شدن به گیرنده های سلولی ظاهر میشود. لذا انسولین باید به طریقی به جریان خون راه یابد. در حال حاضر تنها راه رساندن انسولین به جریان خون، تزریق آن است.
چگونه به تزریقات انسولین عادت کنید ؟
مسلماً به دلیل لذت بخش نبودن تزریق انسولین شاید در ابتدا کمی دردناک و آزار دهنده نیز باشد. ولی خوشبختانه پس از مدتی به تزریقات انسولین عادت خواهید کرد. در مراکز درمانی سوئد برای کاهش مشکلات تزریق انسولین در هفته اول از کانترهای زیر جلویی استفاده میشود و جهت کنترل قند خون از کانستروریدی استفاده میشود و دیگر نیازی به خون گیری نوک انگشتی نیست. بعد از هفته اول ابتدا میتوان از یک پرستار یا آموزش دهنده دیابت کمک گرفت.
نقش پدر و مادر کودک دیابتی :
گاهی بهترین روش از بین بردن ترس کودک دیابتی از تزریق انسولین این است که والدین کودک دیابتی عمل تزریق را بر روی خودشان به کودک نشان دهند (البته با سرنگ خاص) واهمه و ترس والدین باعث میشود که کودک دیابتی که تصوری از شجاعت زیاد پدر و مادر خود رد ذهن دارد، تزریق انسولین را امری بسیار دردناک و ترسناک تلقی خواهد کرد و در مورد گفتن یا نگفتن بهتر است به عنوان والدین کودک دریابید که کدام شیوه برای فرزند شما مناسب تر است.
چگونه درد تزریق را به حداقل برسانیم ؟
درد در اثر تحریک رشته های نازک عصبی ایجاد میشود. در هنگام تزریق انسولین بر اثر برخورد سوزن با این رشته ها ایجاد درد خواهد کرد. سعی کنید با فشار مختصر سوزن بر روی پوست نقاطی را پیدا کنید که هنگام تزریق کمترین درد را خواهد داشت. توصیه میشود که تزریقات انسولین با قسمت تیز سوزن انجام شود و در قسمتهای خاصی از شکم و ران به دلیل درد کند و از تزریق مداوم به این نقاط جلوگیری شده به علت ضخیم شدن بافت چربی (لیپوهیپرتروفی) و کاهش سرعت جذب. در صورت تزریق به صورت چکشی و سریع درد کمتری حس خواهید کرد.
محل تزریق انسولین :
امروزه برای تزریق انسولین بیشتر از سرنگهایی استفاده میشود که طول سوزن آن 12 تا 13 میلیمتر است و توصیه میشود در هنگام استفاده از این نوع سرنگ ها تزریق با زاویه 45 درجه به همراه برآمده کردن پوست در محل تزریق انجام شود. (ابتدا این توصیه در مورد کودکان و نوجوانان لاغر بافت چربی زیر جلوی نازک است. در مورد بزرگسالان از روش تزریق عمودی به همراه برآمده کردن پوست محل تزریق استفاده میشود.) برای جلوگیری از تزریق عضلانی میتوانید سوزن را پس از وارد کردن و قبل از تزریق کمی تکان دهید. اگر حس کردید که نوک سوزن در پوست شما گیر کرده احتمالاً وارد عضله شده. لذا قبل از تزریق سوزن را کمی عقب بکشید. تزریق عضلانی انسولین دردناک نبوده فقط سرعت جذب بیشتری خواهد داشت.
محل تزریق انسولین
امروزه برای تزریق انسولین بیشتر از سرنگ هایی استفاده می شود که طول سوزن آن ها 12 تا 13 میلی متر است.
در حال حاضر همانطور که در ذیل اشاره خواهد شد به نظر می رسد که خطر تزریق عضلانی در این شیوه تزریق وجود دارد. لذا توصیه می شود که در استفاده از این نوع سرنگ ها ، تزریق با زاویه 45 درجه به همراه برآمده کردن پوست در محل تزریق انجام شود.
البته این تویه در مورد کودکان و نوجوانان لاغر با بافت چربی زیر جلدی نازک است.
در بزرگسالان سرعت جذب انسولین به صورت تزریق زیر جلدی در ناحیه شکم بسیار سریع تر از ناحیه ران است.
سرعت جذب انسولین در ناحیه سرین سریع تر از ران و کند تر از شکم است.
هر قدر لایه چربی زیر جلدی ضخیم تر باشد ، میزان جریان خون کاهش بیشتری یافته و در نتیجه جذب انسولین آهسته تر می شود.
بنابراین اگر می خواهید انسولین شما سریع تر جذب شود ، آن را در نواحی با بافت چربی زیر جلدی نازک تر تزریق کنید. به عنوان مثال سرعت جذب انسولین در بالای ناف کمی سریع تر از پایین و طرفین ناف است.
با توجه به این مسئله چنانچه انسولین NPH شب بر روی ران تزریق شود ، اثر مناسب تری ایجاد خواهد شد.
به همین صورت با توجه به سریع تر بودن جذب انسولین در ناحیه شکمی توصیه می شود که انسولین رگولار یا لیسپرو قبل از غذا بر روی شکم تزریق شود. همیشه تزریق انسولین را بر اساس جدولی خاص انجام داده و از جابه جایی محل تزریق در طی روزهای مختلف پریز کنید. در غیر این صورت با توجه به اختلاف سرعت جذب انسولین در نقاز مختلف ، کنترل دیابت برای شما مشکل می شود.
معمولاً توصیه نمی کنیم که در صورت بالا بودن قند خون در زمان خواب از انسولین رولار (بخصوص در تزریق بر روی ران) استفاده کنید زیرا ممکن است قله اثر انسولین رگولار با انسولین NPH قبل از شام شما هم زمان شده و در نیمه های شب (ساعت 2 تا 3 بامداد) منجر به هیپوگلیسمی شود.
مصرف الکل قبل از تزریق انسولین سبب ایجاد سوزش در محل تزریق می شود.
داشتن بهداشت کافی و شستشوی دست ها قبل از تزریق بسیار مهم است. البته اگر از پمپ انسولین یا کاتتر زیر جلدی استفاده می کنید، حتماً محل تزریق را ضد عفونی کنید.
ذخیره کردن انسولین
انسولین را می توانید در دمای اتاق نگه داری کنید. انسولین رگولار نسبت به انسولین NPHدوام کمتری دارد. حتماً تاریخ انقضاء انسولین را ببینید. بهرتین روش این است که انسولین های در حال مصرف را در دمای اتاق و انسولین های ذخیره را در یخچال (دمای 4 تا 8 درجه سانتی گراد) نگهداری کنید. انسولین در دمای زیر 2 درجه سانتی گراد کاهش یافته و در دمای بالاتر از 35 درجه سانتی گراد به سرعت فاسد می شود. هرگز انسولین خود را در معرض نور مستقیم خورشید )داخل اتومبیل) یا در معرض گرمای شدید (داخل سونا) قرار ندهید. اگر رنگ انسولین زلال کدر شود یا انسولین NPH پس از غلطانده شدن یکنواخت نشود ، فاسد شده است.
سرنگ ها
استفاده از سرنگ های انسولین در بسیاری از کشورها روش متعارف تزریق انسولین است. در مسافرت به کشورهای دیگر دقت کنید که از سرنگ متناسب با انسولین خود استفاده کنید.
در بسیاری از کشورها که مصرف قلم انسولین متداول نیست، از سرنگ انسولین جهت تزریقات مکرر نیز استفاده می شود. (همانند آنچه در تحقیق DCCT در آمریکا انجام شد). هنز در بسیاری از کشورهای فقیر از سرنگ های شیشه ای ، که جهت هر بار تزریق ضد عفونی می شود ، استفاده می شود.
همانزور که قبلاً ذکر شد انسولین NPH باید قبل از استفاده بین کف دو دست غلطانده شود. هرگز شیشه انسولین را تکان ندهید. نیازی به مخلوط کردن انسولین رگولار قبل از تزریق نیست. می توانید قبل از کشیدن انسولین به انسولین مرفی هوا وارد شیشه انسولین کنید.
در صورتیکه از دو نوع انسولین در یک سرنگ استفاده می کنید. ابتدا انسولین رگولار و سپس انسولین NPH را به درون سرنگ بکشید.
تزریق به کمک قلم انسولین
قلم انسولین وسیله ای جهت تزریق آسان انسولین است.
کارتریج های انسولین در درون قلم قرار داده شده و جهت تزریق انسولین به کار می روند. قلم های انسولین در مقایسه با سرنگ های انسولین دقیق تر هستند.
برای کودکان خردسال که مقدار کمی انسولین استفاده می کنند، قلم هایی ساخته شده که مقدار انسولین را بر اساس 1 واحد و حتی نیم واحد تنظیم می کنند.
قلم های انسولین معمولاً برای انسولین های 100 واحدی ساخته می شوند ولی قلم های انسولین 40 واحدی نیز وجود دارد.
همچنین قلم های یکبار مرف حاوی 150 واحد انسولین نیز موحود هستند.
چرا تمام انواع انسولین برای قلم های انسولین موجود نیست
انسولین های گروه لنت (منوتارد ، اولتراتارد ، و هموتارد) حاوی کریستال هایی هستند که در صورت تماس با گویچه های شیشه ای شکسته می شوند. به همین دلیل تنها انسولین های کریستال و لیسپرو (که نیاز به غلطاندن ندارد) و انسولین NPH در کارتریج های قلم انسولین موجود هستند.
تعویض سرنگ انسولین یا سوزن های قلم انسولین
تولید کننده های این نوع فرآورده ها توصیه بر یک بار مصرف بودن انسولین و سوزن های قلم انسولین دارند. در اثر مصرف مجدد سرنگ ، نوک سوزن آن کمی خمیده شده و پوشش محافظ سیلیکونی آن از بین می رود. به علت کند شدن سوزن آسیب های بافتی کوچکی ایجاد می کند (میکروتروما) در نتیجه امکان ایجاد مناطق لیپوهیپرتروفی (ضخیم شدن بافت چربی زیر جلدی) افزایش می دهد.
در مورد قلم NPH باید پس از هر بار تزریق سوزن آن برداشته شود. و سوزن جدید را قبل از تزریق انسولین جایگزین کنید.
اگر به اشتباه از انسولین دیگری استفاده کردم چه کنم
تزریق انسولین رگولار به جای انسولین NPH هنگام خواب ، اشتباه نادری نسیت. نگران نباشید! بسیار مهم است که مراقب افت قند خون خود را در طول شب اندازه گیری کنید. (هر 1 ساعت یکبار و گاهی بیشتر چنانچه قند خون شما پایین تر از 110 میلی گرم باشد). حتماً مقداری مواد قندی زود جذب و همچنین مقداری غذا در نزدیک بستر خود قرار دهید. در چنین شرایطی ازخوابیدن تنها در خانه اجتناب کنید و بهتر است شخصی در طول شب بیدار و مراقب شما باشد.
اگر به اشتباه NPH را به جای انسولین رگولار در طول روز تزریق کنید. خطر هیپوگلیسمی بعد از وعده غذایی وجود نداشته بلکه احتمال ایجاد آن در ساعات بعدی روز وجود دارد.
بیشترین خطر زمانی است که انسولین رگولار را بخ جای انسولین NPH قبل از خواب تزریق کرده و متوجه این اشتباه نشوید.
لذا توصیه می شود کسانی که از قلم انسولین استفاده می کنند. از دو قلم کاملاً متفاوت و قابل تمیز در تاریکی برای تزریق انسولین رگولار و NPH خود استفاده کنند.
وجود حباب هوا در سرنگ یا کارتریج قلم انسولین
در مطالعه ای نشان داده شده که وقتی دمای اتاق از 27 به 15 درجه سانتی گراد تنزل کند به اندازه 4 واحد انسولین ، هوا وارد کارتریج انسولین می شود.
مشکل اصلی زمانی است که دمای قلم انسولین حاوی انسولین NPH تغییر یابد.
ولی به هر حال وجود حباب هوا در کارتریج انسولین سبب عدم دقت در مقدار تزریقی انسولین می شود. گاه به اشتباه چند حباب هوا در داخل سرنگ به همراه انسولین تزریق می شود. ماندن این حباب های هوا در بافت چربی زیر جلدی برای بدن مضر بوده لذا به سرعت از راه بافت ها جذب می شود.
یک قطره انسولین در نوک سوزن قلم انسولین
گاهی پس از بیرون کشیدن سوزن قلم انسولین یک قطره انسولین در نوک سوزن دیده می شود. و علت ایجاد آن هوای موجود در کارتریج است که در هنگام فشار دادن دکمه قلم فشرده می شود. برای رفع این مشکل می توانید ، پس از تزریق انسولین سوزن را به سرعت خارج نکرده بلکه به مدت 10 تا 15 ثانیه صبر کرده و سپس سوزن را خارج کنید.
سوزن های کوتاه تر
طول سوزن های معمولی 13 میلیمتر است. اگر ضخامت چربی زیر جلدی شما کم است کی توانید از سوزن های با طول 8 میلیمتری استفاده کنید.
سرنگ های مصرف شده
بهتر است سرنگ ، سون قلم انسولین و لانست خونگیری مرف شده خود را در یک ظرف شیشه ای یا پاکت های خالی شیر بریزید تا به اشتباه در دست شخص دیگری فرو نرود. همچنین امروزه وسایل خاصی جهت بریدن و معدوم کردن سوزن سرنگ ها موجود است.
مطلب فوق از سایت بیمارستان امام رضا(ع) مشهد نوشته آقای ابوالفضل بنی اسد گرفته شده است
